Η Μετάνειρα ή Μεγάνειρα ήταν κόρη του Αμφικτύωνα, βασιλιά της Αθήνας, και σύζυγος του Κελεού, βασιλιά της Ελευσίνας. Σύμφωνα με τον Ομηρικό Ύμνο στη Δήμητρα, είχε δύο γιους και τέσσερις κόρες: τον Δημοφώντα, τον Τριπτόλεμο, την Καλλιδίκη, την Κλεισιδίκη, τη Δημώ και την Καλλιθόη. Ωστόσο, σε άλλες εκδοχές, η Μετάνειρα έχει μόνο τρεις κόρες. Όταν η Δήμητρα έφτασε στην Ελευσίνα, η Μετάνειρα της εμπιστεύτηκε τη φροντίδα του μικρότερου γιου της, Δημοφώντα. Η Δήμητρα προσπάθησε να κάνει το παιδί αθάνατο βυθίζοντάς το σε αμβροσία και πυρπολώντας τη θνητή του φύση στις φλόγες της εστίας. Όταν όμως η Μετάνειρα είδε το παιδί της στις φλόγες, ούρλιαξε και ανάγκασε τη θεά να εγκαταλείψει τις προσπάθειές της. Η Δήμητρα κατηγόρησε τη δύστυχη μητέρα (και όλους τους ανθρώπους) ως αδαή, ανόητη και ανίκανη να προβλέψει το μέλλον. Στη συνέχεια αποκάλυψε την πραγματική της φύση και διέταξε τους Ελευσίνιους να της χτίσουν ναό και βωμό. Η Μετάνειρα έμεινε άφωνη για αρκετή ώρα και ούτε που σκέφτηκε να σηκώσει τον μονάκριβο γιο της από το δάπεδο. Η παρέμβαση της Μετάνειρας έχει πολύ πιο δραματικές συνέπειες σε άλλες εκδοχές της ιστορίας. Η Δήμητρα παράτησε τον Δημοφώντα στη φωτιά και το παιδί χάθηκε στις φλόγες. Σύμφωνα με τον Νόννο τον Πανοπολίτη, έναν σημαντικό Έλληνα επικό ποιητή της αυτοκρατορικής ρωμαϊκής περιόδου, η Δήμητρα παρηγόρησε τη Μετάνειρα μετά τον θάνατο του Κελεού. Ο Παυσανίας αναφέρει την ύπαρξη ναού αφιερωμένου στη Μετάνειρα στην Ελευσίνα, κοντά στο σημείο όπου οι κόρες της συνάντησαν για πρώτη φορά τη Δήμητρα.

Υδρία από την Απουλία. Η συμφιλίωση της Δήμητρας με τη Μετάνειρα, Ζωγράφος του Βαρέζε, περ. 340 π.Χ., αγγείο, Berlin State Museums (SMB) © Staatliche Museen zu Berlin