Για όσους κατευθύνονται προς την Ελευσίνα, το Θριάσιο πεδίο απλώνεται στα δεξιά της Ιεράς Οδού. Πρόκειται για μία μεγάλη και εύφορη πεδιάδα που κλείνεται από το όρος Πατέρας στα δυτικά, τον Κιθαιρώνα στα βόρεια και την Πάρνηθα στα βορειοανατολικά. Η Ιερά Οδός διασχίζει το Θριάσιο πεδίο κατά μήκος των ακτών του κόλπου της Ελευσίνας και αποτελεί το βασικό δρόμο που συνδέει τις κοινότητες της πεδιάδας με την Αθήνα. Για τον λόγο αυτό το Δίπυλο, πίσω στην Αθήνα, ήταν γνωστό και ως «Θριάσιαι Πύλαι».

Υπάρχουν πολλές μυθολογικές παραδόσεις αναφορικά με την ονομασία της πεδιάδας. Οι Θρίες θεωρούνταν φτερωτές νύμφες που ζούσαν στον Παρνασσό και είχαν την ικανότητα να προφητεύουν το μέλλον από την κίνηση των χαλικιών (θρίαι) στο νερό. Η θεά Αθηνά θέλησε να μάθει τη μαντική τέχνη από τις νύμφες, ο Απόλλων όμως ενοχλήθηκε από την απόπειρα της ετεροθαλούς αδελφής του να χωθεί στα δικά του χωράφια και παραπονέθηκε στον Δία. Εκείνος δικαίωσε τον θεό του φωτός, με αποτέλεσμα η Αθηνά να εξοργιστεί και να πετάξει τα χαλίκια στον κάμπο της Ελευσίνας, που έκτοτε λέγεται Θριάσιο Πεδίο. Άλλη παράδοση ετυμολογεί την πεδιάδα από το φύλλο της συκιάς (θρίον) και υποστηρίζει πως η Δήμητρα χάρισε την πρώτη συκιά στον Φύταλο, τον Αττικό ήρωα που είχε φιλοξενήσει τη θεά στο σπίτι του στις όχθες του αθηναϊκού Κηφισού.

Το ανατολικό τμήμα του Θριασίου πεδίου ανήκε στον δήμο της Θρίας, έναν από τους μεγαλύτερους αττικούς δήμους της κλασικής περιόδου (αν κρίνουμε από τον αριθμό των βουλευτών που έστελνε στη Βουλή των 500). Η ακριβής θέση του δεν είναι γνωστή με ασφάλεια, οι περισσότεροι ερευνητές πάντως τείνουν να τοποθετήσουν το κέντρο της αρχαίας Θρίας στην περιοχή του Ασπροπύργου. Στα όρια της Θρίας βρίσκονταν οι Ρειτοί με τα πλούσια αλιευτικά αποθέματα, αν και οι κάτοικοι του δήμου δεν είχαν το δικαίωμα να απολαύσουν τα χέλια και τα ψάρια που κολυμπούσαν εκεί, καθώς το προνόμιο ανήκε αποκλειστικά στους ιερείς της Δήμητρας. Ο ναός της Αφροδίτης και ο ναός του Δαφνηφόρου Απόλλωνα, που βρίσκονταν εκατέρωθεν της Ιεράς Οδού, σηματοδοτούσαν το σύνορο ανάμεσα στη Θρία και τον δήμο του Έρμου.

Οι αρχαίοι Αθηναίοι και οι Ελευσίνιοι θεωρούσαν το Θριάσιο πεδίο ως την κοιτίδα της γεωργίας, αφού εδώ για πρώτη φορά καλλιεργήθηκαν τα δημητριακά υπό την καθοδήγηση της θεάς Δήμητρας. Η μυθολογική παράδοση αντανακλά τις απεριόριστες παραγωγικές δυνατότητες της πεδιάδας, η οποία αρδευόταν από τον ελευσινιακό Κηφισό και πρόσφερε στους ανθρώπους άφθονα σιτηρά, κρασί και λάδι. Η τρισχιλιετής αγροτική παράδοση του Θριασίου Πεδίου χάθηκε, ωστόσο, απότομα μετά την αξιοποίηση μεγάλων εκτάσεων για την κατασκευή του στρατιωτικού αεροδρομίου της Ελευσίνας στα τέλη της δεκαετίας του 1930 και την μεταπολεμική βιομηχανική ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής.

 

Βιβλιογραφία

Αλεξοπούλου-Μπαγιά, Πόλλυ. Ιστορία της Ελευσίνας: Από την Προϊστορική μέχρι τη Ρωμαϊκή περίοδο, Ελευσίνα: Δήμος Ελευσίνας, 2005.

Cosmopoulos, Michael. Bronze Age Eleusis and the Origins of the Eleusinian Mysteries, Cambridge: Cambridge University Press, 2015.

Kourouniotis, Konstantinos. Eleusis: a guide to the excavations and the museum, Athens: The Archaeological Society at Athens, 1936.

Μυλωνάς, Γεώργιος. Ελευσίς και Ελευσίνια Μυστήρια, Αθήνα: Κυκεών tales, 2009.

Παπαγγελή, Καλλιόπη, Ελευσίνα: ο αρχαιολογικός χώρος και το μουσείο, Αθήνα: Όμιλος Λάτση, 2002.

 

Εικόνες

1η (και τελευταία) εικόνα: Βρετανικό Μουσείο / George Cooke (1811): Το Θριάσιο Πεδίο από την ακρόπολη της Ελευσίνας.

2η εικόνα: Βρετανικό Μουσείο / Charles Robert Cockerell (1813-1814): Ο Παρνασσός.

3η εικόνα: Βρετανικό Μουσείο / Sir William Gell (1801-1811): Το Θριάσιο και οι λίμνες των Ρειτών.

4η εικόνα: Library of Congress / Αγνώστου (1850-1880): Η Ιερά Οδός στο Δαφνί.

5η εικόνα: Museo Nacional del Prado / Mariano Salvador Maella (1805-1806): Δήμητρα ή αλληγορία του καλοκαιριού.