Η θάλασσα είχε την τιμητική της τη 16η Βοηδρομιώνος. Από το ξημέρωμα η πόλη αντηχούσε με την κραυγή «άλαδε μύσται» (στη θάλασσα, μύστες) καθώς οι κήρυκες καλούσαν τους υποψήφιους μύστες να καθαρθούν στη θάλασσα. Η διαδρομή προς την παραλία ήταν γνωστή ως έλασις. Κάθε μύστης συνοδευόταν από τον μυσταγωγό του και κουβαλούσε ένα μικρό γουρουνάκι, το οποίο έπρεπε επίσης να καθαρθεί. Η πλησιέστερη παραλία στο άστυ ήταν η ανατολική πλευρά της παραλίας του Φαλήρου ή η χερσόνησος του Πειραιά. Η μετάβαση γινόταν, μάλλον, με άμαξες υπό το άγρυπνο βλέμμα των επιμελητών. Οι υποψήφιοι έμπαιναν στο νερό με τα γουρουνάκια για τον καθαρμό, μία σεμνή και σοβαρή τελετουργία, η οποία όμως δεν ήταν και εντελώς ακίνδυνη. Ο Πλούταρχος αναφέρει την περίπτωση μύστη που παρασύρθηκε από «μεγάλο ψάρι» (καρχαρία;) και πνίγηκε καθώς βρισκόταν στη διαδικασία του καθαρμού το 339 π.Χ.

Στη συνέχεια, οι υποψήφιοι μύστες επέστρεφαν στην Αθήνα και θυσίαζαν τα ζώα. Οι αρχαίοι σχολιαστές προτείνουν διάφορες ερμηνείες για την επιλογή των χοίρων, ανάμεσα στις οποίες ξεχωρίζει η άποψη πως η εκτροφή τους ήταν οικονομική και προσιτή σε όλες τις τάξεις των μυστών. Πιο πιθανή, πάντως, φαντάζει η ερμηνεία της εξίσωσης των ακάθαρτων χοίρων με τα κακά πνεύματα αλλά και η επιλογή τους λόγω της παροιμιώδους γονιμότητάς τους, που αποτελεί το κατεξοχήν επιδιωκόμενο αποτέλεσμα των αγροτικών λατρειών. Το αίμα του χοίρου απορροφούσε το ρυπαρό πνεύμα που υπάρχει στα ανθρώπινα όντα, οπότε κάθε υποψήφιος μύστης ήταν υποχρεωμένος να θυσιάσει μόνος του το χοιρίδιο που κουβαλούσε.

Ειδώλιο Δήμητρας με χοίρο, 5ος αιώνας π.Χ., γλυπτό, The Cleveland Museum of Art © The Cleveland Museum of Art

Βιβλιογραφία

Αλεξοπούλου-Μπαγιά, Πόλλυ. Ιστορία της Ελευσίνας: Από την Προϊστορική μέχρι τη Ρωμαϊκή περίοδο, Ελευσίνα: Δήμος Ελευσίνας, 2005.

Μυλωνάς, Γεώργιος. Ελευσίς και Ελευσίνια Μυστήρια, Αθήνα: Κυκεών tales, 2009.

Wright, Dudley. The Eleusinian Mysteries and Rites, London: Theosophical Publishing House, 1919.