Το γένος ήταν ένας από τους βασικούς πυρήνες της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας. Συγκροτείται από οικογένειες που ανάγουν την καταγωγή τους σε κάποιον κοινό πρόγονο και τηρούν κοινές θρησκευτικές παραδόσεις. Στην αρχαία Αθήνα υπήρχαν τουλάχιστον πενήντα γένη, τα οποία αριθμούσαν από μερικές δεκάδες μέχρι μερικές εκατοντάδες ενήλικα άρρενα μέλη. Μία από τις βασικές λειτουργίες των γενών ήταν η κάλυψη ιερατικών θέσεων στην πόλη και η ανάληψη της ευθύνης για την οργάνωση και τέλεση θρησκευτικών εορτών και λειτουργιών. Η συμμετοχή σε κάποιο γένος προσέδιδε στα μέλη του κοινωνική αίγλη και μπορούσε να έχει απτά οφέλη, ήταν επομένως ένα στοιχείο της ταυτότητας που φυλασσόταν με ευλάβεια στο πέρασμα των αιώνων. Τα ισχυρότερα γένη ήταν εκείνα που μπορούσαν να αποδώσουν την καταγωγή τους σε κάποιον φημισμένο μυθικό πρόγονο αριστοκρατικής καταγωγής.
Τα ανώτατα ιερατικά αξιώματα της ελευσινιακής λατρείας ήταν κτήμα των παλαιών γενεών της πόλης, που είχαν λάβει τις παραδόσεις και τις μυστικές τελετές από τους μυθικούς ήρωες. Όταν η οικογενειακή λατρεία υιοθετήθηκε από το κράτος, τα μέλη του γένους διατήρησαν το προνόμιο να επιλέγονται για τις ιερατικές θέσεις. Οι Ευμολπίδες ήταν το επιφανέστερο και ισχυρότερο γένος της Ελευσίνας διότι μπορούσαν να ανιχνεύσουν την καταγωγή τους στον Εύμολπο, ευσεβή βασιλιά και αρχιερέα στον οποίο η Δήμητρα εμπιστεύθηκε τα σεμνά μυστήρια, ο οποίος θυσιάστηκε ηρωικά στον αγώνα κατά των Αθηναίων υπό τον βασιλιά Ερεχθέα. Η ήττα των Ελευσινίων σε αυτή τη σύγκρουση οδήγησε στην κατάλυση του ανεξάρτητου κράτους της Ελευσίνας και την αφομοίωση των Μυστηρίων από τους Αθηναίους. Οι Ευμολπίδες, ωστόσο, εξασφάλισαν το προνόμιο να κατέχουν το ανώτατο ιερατικό αξίωμα του Ιεροφάντη και να καταλαμβάνουν πολλές θέσεις στο ιερατείο που ήταν υπεύθυνο για τη λατρεία της Δήμητρας και της Κόρης.
Το γένος των Ευμολπιδών ήταν από τα επιφανέστατα στην Ελευσίνα και συγκαταλεγόταν μεταξύ των ευγενέστατων οίκων της Αθήνας. Οι Ευμολπίδες ασκούσαν μεγάλη δημόσια επιρροή ως επιμελητές των μυστηρίων και δικαστές σε υποθέσεις θρησκευτικής φύσης και ασέβειας προς τα μυστήρια, ενώ όλα τα μέλη του οίκου είχαν το δικαίωμα να μυούν τους πιστούς.
Η υπεροχή των Ευμολπιδών ήταν κοινώς αποδεκτή. Είχαν στην κατοχή τους τα ιερά αντικείμενα και το αποκλειστικό προνόμιο να τα επιδεικνύουν στους μύστες. Στα κλασικά χρόνια, ο Περικλής συμβούλευε τους συμπολίτες του να μην περιορίζονται στους γραπτούς νόμους της πολιτείας αλλά να σέβονται και να υπακούν τους άγραφους νόμους που κατείχαν και ερμήνευαν οι Ευμολπίδες. Στα ρωμαϊκά αυτοκρατορικά χρόνια οι Αθηναίοι έκαναν στον Αδριανό την ύψιστη δυνατή τιμή αναγνωρίζοντάς τον ως μέλος του γένους και ανακηρύσσοντάς τον άρχοντα των Ευμολπιδών. Η αδιαμφισβήτητη υπεροχή του γένους διατηρήθηκε μέχρι το τέλος της ιστορίας του ιερού.
Επιγραφή προς τιμήν της ιέρειας της Ελευσίνας που μύησε τον αυτοκράτορα Αδριανό στα μυστήρια (2/2), 125-150, γλυπτό, Musée du Louvre © 2009 Musée du Louvre / Daniel Lebée/Carine Deambrosis
Βιβλιογραφία
Αλεξοπούλου-Μπαγιά, Πόλλυ. Ιστορία της Ελευσίνας: Από την Προϊστορική μέχρι τη Ρωμαϊκή περίοδο, Ελευσίνα: Δήμος Ελευσίνας, 2005.
Γούδης, Δημήτριος. Τα Μυστήρια της Ελευσίνος, Αθήνα: Τυπογραφείο Π. Δ. Κυριακού, 1935.
Fisher, Nick. Aristocracy in Antiquity: Redefining Greek and Roman Elites, Swansea: The Classical Press of Wales, 2015.
Μυλωνάς, Γεώργιος. Ελευσίς και Ελευσίνια Μυστήρια, Αθήνα: Κυκεών tales, 2009.
