Το Καλλίχορον φρέαρ αποτελεί ένα από τα παλαιότερα τοπόσημα της Ελευσίνας. Σύμφωνα με τον Ομηρικό Ύμνο στη Δήμητρα, μετά από περιπλάνηση δέκα ημερών σε αναζήτηση της Περσεφόνης, η θεά έφτασε στην Ελευσίνα μεταμφιεσμένη σε γερόντισσα και κάθισε σε σκιερό μέρος κάτω από μια μικρή ελιά και δίπλα στο Παρθένιο φρέαρ, απ’ όπου υδρεύονταν οι πολίτες. Εκεί τη συνάντησαν οι κόρες του βασιλιά Κελεού και την κάλεσαν να τις ακολουθήσει στο παλάτι, όπου θα έβρισκε φιλοξενία. Όταν αποκαλύφθηκε η ταυτότητά της, η θεά έδωσε εντολή στους άρχοντες και τον λαό της πόλης να χτίσουν έναν μεγάλο ναό. Για να προσδιορίσει την τοποθεσία του, η Δήμητρα ανέφερε το Καλλίχορον φρέαρ και τον λόφο που υψώνεται πάνω από αυτό.

Το πηγάδι βρίσκεται δίπλα στα Μεγάλα Προπύλαια και χρονολογείται στο δεύτερο μισό του έκτου αιώνα π.Χ. Στην πορεία των χρόνων, παρά τις συνεχείς αλλαγές στη διαρρύθμιση του ιερού με τις ανακατασκευές του οχυρωματικού περιβόλου και των προπυλαίων, οι αρχιτέκτονες σεβάστηκαν πάντοτε το Καλλίχορον και προσάρμοσαν τα δικά τους κτίσματα στην παρουσία του. Το πηγάδι, λοιπόν, παρέμεινε ορατό σε όλη τη διάρκεια ζωής των Μυστηρίων και αποτελούσε το πρώτο ιερό τοπόσημο που αντίκρυζαν οι προσκυνητές που έφταναν από την Αθήνα τη 19η Βοηδρομιώνος.

Τα εσωτερικά τοιχώματα του πηγαδιού είναι επενδυμένα με ελευσινιακό ασβεστόλιθο με πολυγωνικό σύστημα δόμησης. Το στόμιο επιστέφεται από δύο ομόκεντρους κύκλους με προσεκτικά λαξευμένους λίθους. Ο κατώτερος δακτύλιος αποτελείται από οκτώ λίθους ενωμένους με συνδέσμους διπλού Τ, ενώ ο ανώτερος δακτύλιος σχηματίζεται με τέσσερις λίθους. Το άνοιγμα του στομίου είναι 0,88 μέτρα και το σημερινό του βάθος προσεγγίζει τα έξι μέτρα. Τον τέταρτο αιώνα προστέθηκε το στηθαίο από πλάκες πωρόλιθου και δύο θύρες, από τις οποίες η μία βρίσκεται πλέον κάτω από τις πλάκες της αυλής ενώ η άλλη σώζεται στη θέση της. Όταν ανεγέρθηκαν τα Μεγάλα Προπύλαια στα χρόνια του Μάρκου Αυρηλίου, οι κατασκευαστές φρόντισαν να «κόψουν» το κατώτερο σκαλοπάτι της εισόδου ώστε να μην παραβιάσουν τον ιερό χώρο του Καλλίχορου. Τότε, πιθανώς, να τοποθετήθηκε και μια ξύλινη θύρα από αυτή τη μεριά του στηθαίου, όπως και μια ξύλινη κλίμακα που έδινε πρόσβαση στο πηγάδι, το οποίο βρισκόταν πλέον περίπου 1,35 μέτρα κάτω από το δάπεδο της αυλής.

 

Έρευνα και συγγραφή

MENTOR

 

Βιβλιογραφία

Αλεξοπούλου-Μπαγιά, Πόλλυ. Ιστορία της Ελευσίνας: Από την Προϊστορική μέχρι τη Ρωμαϊκή περίοδο, Ελευσίνα: Δήμος Ελευσίνας, 2005.

Cosmopoulos, Michael. Bronze Age Eleusis and the Origins of the Eleusinian Mysteries, Cambridge: Cambridge University Press, 2015.

Kourouniotis, Konstantinos. Eleusis: a guide to the excavations and the museum, Athens: The Archaeological Society at Athens, 1936.

Longfellow, Brenda. “Roman Fountains in Greek Sanctuaries”, American Journal of Archaeology, 116, 1 (2012), pp. 133-155.

Μυλωνάς, Γεώργιος. Ελευσίς και Ελευσίνια Μυστήρια, Αθήνα: Κυκεών tales, 2009.

Παπαγγελή, Καλλιόπη, Ελευσίνα: ο αρχαιολογικός χώρος και το μουσείο, Αθήνα: Όμιλος Λάτση, 2002.

 

Εικόνες

1η (και τελευταία) εικόνα: Το Καλλίχορον φρέαρ στην Ελευσίνα, σήμερα / Haris Andronos

2η εικόνα: Το Καλλίχορον φρέαρ στην Ελευσίνα / Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία

3η εικόνα: Τομή του Καλλίχορου φρέατος / Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία

4η εικόνα: Καλλίχορον φρέαρ: Λεπτομέρεια / Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία

5η εικόνα: Καλλίχορον φρέαρ: η θύρα / Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία