Ο Ασκάλαβος, γιος της Μίσμης, ζούσε στην Αττική. Κατά τη διάρκεια των περιπλανήσεων σε αναζήτηση της Περσεφόνης, η θεά Δήμητρα επισκέφτηκε το σπίτι τους και αναζήτησε λίγη δροσιά από τη ζέστη της ημέρας. Η Μίσμη της πρόσφερε ένα ποτό από νερό, κριθαρένιο πλιγούρι και γλήχωνα. Η Δήμητρα, που διψούσε τρομερά, ήπιε το ποτό απνευστί αλλά η αδημονία της προκάλεσε γέλια στον Ασκάλαβο. Το γέλιο του νεαρού άντρα εξόργισε τη θεά. Πήρε το κύπελλο με το ποτό και άδειασε ό,τι είχε απομείνει στο κεφάλι του Ασκάλαβου, μεταμορφώνοντας τον άτυχο θνητό σε ένα είδος πολύχρωμης σαύρας, που έμεινε γνωστή ως ασκάλαβος. Κατατρεγμένος από τη Δήμητρα, ο ασκάλαβος περνάει τη ζωή του στα χαντάκια και τις σκονισμένες πέτρες, τρέμοντας τη συνάντηση με τους ανθρώπους. Όποιος θνητός σκοτώσει έναν ασκάλαβο κερδίζει την εύνοια της θεάς Δήμητρας.

Η Δήμητρα στην οικία της Εκάβης, Adam Elsheimer, περ. 1605, πίνακας ζωγραφικής, Museo Nacional del Prado © Museo Nacional del Prado